معاون عمليات و نظارت بر بورس کالاي ايران گفت: مي توان با بهره گيري از ابزارهاي مالي بورس کالا، سرمايه‌هاي عمومي را به سمت تأمين مالي صنايع پتروشيمي و نفت هدايت کرد که در اين راستا امکان راه اندازي صندوق هاي کالايي بر پايه محصولات پتروشيمي و فرآورده هاي نفتي وجود دارد.
به گزارش نيپنا ، رضا محتشمي پور امروز (شنبه، ۲۶ بهمن‌ماه) در کنفرانس توسعه نظام مالي در صنعت نفت اظهار کرد: در بورس هاي کالايي مطرح جهان محصولات کشاورزي، فلزات، انرژي و ارز و نيز کالاهاي صنعتي معامله مي شوند و اين بازارها کارکردهاي متعددي به ويژه از جنبه کشف قيمت منصفانه، مديريت ريسک نوسان قيمت، تسهيل تامين مالي، جذب سرمايه هاي سرگردان، تسهيل مبادلات فيزيکي و تنظيم بازار را دارند؛ بازاريابي، انتشار اطلاعات بازار و تضمين اجراي تعهدات نيز از ديگر کارکردهاي اين بازارهاست.

وي به سهم معاملات محصولات پتروشيمي و فرآورده هاي نفتي از ارزش بازار فيزيکي بورس کالا طي سال جاري اشاره کرد و گفت: محصولات پتروشيمي سهم 31 درصدي و فرآورده هاي نفتي سهم 25 درصدي از ارزش معاملات بازار فيزيکي بورس کالا را به خود اختصاص داده اند که آماري قابل قبول به شمار مي رود.

وي با بيان اينکه محصولاتي همچون قير، وکيوم باتوم، روغن و لوب کات در تالار فرآورده هاي نفتي بورس کالا معامله مي شود، افزود: در تالار محصولات پتروشيمي نيز انواع محصولات پليمري، محصولات شيميايي، گازها و کود اوره قابل معامله است و در بازار اوراق بهادار مبتني بر کالا نيز محصولات پتروشيمي به عنوان دارايي پايه در قالب معاملات سلف موازي استاندارد مورد معامله قرار گرفته است.

محتشمي پور در ادامه به توضيح ابزارها و قراردادهاي قابل معامله در بورس کالاي ايران پرداخت و اظهار کرد: در بورس کالاي ايران ابزارها و قراردادهايي همچون کشف پريميوم و پيمان هاي آتي، قرارداد سلف موازي استاندارد و اوراق خريد دين، صندوق کالايي، گواهي سپرده کالايي، قراردادهاي آتي و اختيار معاملات و نيز معاملات نقد، نسيه و سلف طراحي شده و قابليت استفاده دارند.

وي با اشاره به اينکه فروش کالا از طريق بورس کالا طبق قانون از 10 درصد معافيت ماليات بر درآمد برخوردار است، در خصوص ساير مزاياي قانوني انجام معامله در اين بازار گفت: خريد و فروش کالا در بورس طبق قانون از اجراي تشريفات قانوني و مقررات مناقصه و مزايده معاف بوده و کالاهاي معامله شده در بورس طبق قانون از شمول قيمت گذاري دولتي معاف است.

شروع معاملات کشف پريميوم با فرآورده هاي نفتي

معاون عمليات و نظارت بر بازار بورس کالاي ايران با بيان اينکه ابزار معاملاتي کشف پريميوم از سوي توليدکننده هاي حوزه فرآورده هاي نفتي و به طور ويژه براي دو محصول قير و وکيوم باتوم مورد استفاده قرار گرفته است، گفت: سهم حجم و ارزش معاملات کشف پريميوم از کل معاملات بازار فيزيکي بورس کالا طي سال هاي 1397 و 1398 به ترتيب 6 و 3 درصد بوده است. به طوري که در سال جاري يک ميليون و 320 هزار تن وکيوم باتوم و 155 هزار تن قير به ارزشي حدود 39 هزار و 775 ميليارد ريال در قالب کشف پريميوم مورد معامله قرار گرفته است. در حالي که اين رقم در سال 1397 حدود 26 هزار و 349 ميليارد ريال بود و تنها به محصول وکيوم باتوم اختصاص داشت.

وي در بيان مزاياي قراردادهاي کشف پريميوم گفت: استفاده از اين قراردادها امکان برنامه ريزي بلندمدت را براي عرضه کننده و خريدار فراهم مي کند و اين ابزار ضمن ايجاد قراردادهاي بلندمدت، مزيت ديگري از بابت تنوع در روش هاي تسويه و اعطاي اعتبار را نيز به همراه دارد.

مزيت قرارداد آتي براي بازار پتروشيمي

محتشمي پور در ادامه به سازوکار و ابزارهاي معاملاتي در بازار مبتني بر کالاي بورس کالا و امکان استفاده از آن ها براي صنعت نفت، گاز و پتروشيمي اشاره کرد و گفت: قرارداد آتي قراردادي است که دو طرف معامله در آن متعهد مي‌شوند در سررسيد مشخص در آينده، مقدار مشخص از يک کالا با استاندارد مشخص را ميان يکديگر مبادله کنند و در تاريخ سررسيد، خريدار (دارنده موقعيت خريد) وجه معامله را پرداخت خواهد کرد و فروشنده (دارنده موقعيت فروش) کالا را تحويل خواهد داد. در اين قراردادها حسن انجام تعهدات طرفين معامله از طريق «مکانيزم اخذ وجه تضمين» بورس کالاي ايران ضمانت مي‌شود. امکان پوشش ريسک نوسانات قيمت، کشف نرخ براساس انتظارات آتي فعالان بازار، وجود سازوکار وجه تضمين و نبود ريسک نکول، وجود اهرم معاملاتي، کوچک بودن اندازه قرارداد و امکان ورود سرمايه گذاران خرد و امکان فروش بدون داشتن کالا در زمان ورود به قرارداد (اخذ موقعيت تعهدي فروش) از مهم ترين مزاياي اين قراردادها محسوب مي شود.

امکان بهره‌گيري از سرمايه‌هاي عمومي در تأمين مالي

وي با بيان اينکه قراردادهاي اختيار معامله نيز به عنوان ديگر قراردادهاي مبتني بر کالا امکان پوشش ريسک را براي دارندگان اين قراردادها فراهم مي کند در خصوص اوراق سلف موازي استاندارد گفت: معاملات سلف در بازار فيزيکي بورس کالاي ايران سررسيدهاي کوتاه‌مدت دارد و امکان معامله مجدد ندارد. در اين قرارداد، خريداران مي‌بايست در تاريخ تحويل به محل تعيين‌شده مراجعه کرده و کالاي خود را تحويل بگيرند. محدوديت‌هاي معاملات سلف بازار فيزيکي منجر به طراحي و ارايه نوع ديگري از قراردادهاي سلف با نام سلف موازي استاندارد در بازار مالي بورس کالاي ايران شد.

وي در بيان مزاياي اوراق سلف موازي استاندارد اظهار داشت: اين قراردادها داراي سررسيدها عموما با دوره سررسيد يکساله است و امکان تأمين مالي بلندمدت صنايع بالادستي (گسترش خط توليد و افزايش سرمايه‌گذاري ثابت علاوه بر تأمين سرمايه در گردش) را فراهم مي کند. امکان بهره‌گيري از سرمايه‌هاي عمومي در تأمين مالي صنايع، سود تضمين‌شده براي سرمايه‌گذار همزمان با امکان انجام معاملات ثانويه و وجود بازارگردان براي تضمين نقدشوندگي اوراق با حداقل سود تعيين‌شده از ديگر مزاياي اين قراردادهاست.

تبديل کالا به اوراق قابل معامله

محتشمي پور در خصوص ابزار معاملاتي گواهي سپرده کالايي نيز گفت: گواهي سپرده کالايي سندي است که در قبال تحويل کالا به انبارهاي تحت نظارت بورس کالاي ايران صادر شده و مشخصات مربوط به کميت و کيفيت کالا در آن درج مي‌گردد و امکان عرضه کالا در بورس را فراهم مي کند. در اين روش معاملاتي، با مراجعه صاحب کالا به انبارهاي تحت نظارت در صورتي که کيفيت کالا مورد تأييد باشد و کالا پذيرش شود، به صورت الکترونيکي گواهي سپرده کالايي صادر مي‌شود که اين گواهي در بورس کالاي ايران قابل معامله است.

معاون عمليات و نظارت بر بازار بورس کالا افزود: دارندگان گواهي سپرده کالايي مي توانند با توثيق اين اوراق، از شبکه بانکي کشور تسهيلات مالي دريافت نمايند. همچنين، دارندگان موقعيت تعهدي فروش در بازار قراردادهاي آتي بورس کالاي ايران، در صورتي که تا سررسيد قرارداد اقدام به بستن موقعيت تعهدي خود نکنند، ملزم به تحويل کالا به خريدار مي‌باشند و از گواهي سپرده کالايي استفاده مي کنند.

امکان راه اندازي صندوق هاي کالايي براي صنعت نفت و پتروشيمي

وي به ابزار معاملاتي صندوق هاي سرمايه گذاري کالايي نيز اشاره کرد و گفت: صندوق هاي کالايي امکان پيروي از بازده تغييرات قيمتي يک يا چند کالاي معين را داشته و داراي واحدهاي سرمايه‌گذاري قابل معامله در بورس است. در اين ابزار معاملاتي سرمايه‌گذاري در اوراق بهادار مبتني بر کالاها توسط صندوق‌هاي کالايي انجام مي شود و داشتن مالکيت کالاي موردنظر توسط سرمايه‌گذار و در عين حال نداشتن مسئوليت نگهداري از آن کالا از مزاياي آن است. همچنين سرمايه گذاران مي توانند از صندوق کالايي به منظور سرمايه‌گذاري و نوسان‌گيري در بازارهاي کالايي استفاده کنند و قابليت خريد و فروش صندوق‌هاي کالايي براي دارندگان کد معاملات سهام نيز فراهم است.

وي در خصوص دارايي هاي مجاز براي سرمايه گذاري توسط صندوق هاي کالايي گفت: صندوق هاي سرمايه گذاري مجاز هستند در بازار گواهي سپرده کالايي، اوراق سلف موازي استاندارد، قراردادهاي آتي کالايي، قراردادهاي اختيار معامله کالايي و سپرده بانکي و اوراق با درآمد ثابت سرمايه گذاري کنند.

محتشمي پور در خاتمه سخنان خود با تاکيد بر اينکه فعالان صنعت نفت، گاز و پتروشيمي مي توانند از ابزارهاي متنوع بورس کالا براي پوشش ريسک، تامين مالي و ساير مزاياي آنها بهره گيرند، گفت: در حال حاضر 4 صندوق سرمايه گذاري پشتوانه صندوق طلاي لوتوس، صندوق سرمايه گذاري پشتوانه طلاي مفيد، صندوق سرمايه گذاري زرافشان اميد ايرانيان و صندوق سکه طلاي کيان در بورس کالاي ايران فعال هستند که بر پايه دارايي سکه طلا سرمايه گذاري مي کنند اما امکان توسعه اين صندوق ها بر پايه دارايي هاي جديد از جمله محصولات پتروشيمي و فرآورده هاي نفتي در بورس کالا وجود دارد.